Gün: 21 Temmuz 2025

Kendimiz Olmak Diye Bir Şey Var mı Gerçekten?

Yazı serisinin dördüncü adımında, ahlakın temeline bakmıştık:
Tanrı yoksa iyilik neye dayanır?
Bugün biraz daha kişisel bir zemine geçiyorum.
Yani ahlak değil, kimlik.
O çok duyduğumuz klişe bir cümle var ya hani:

“Kendin ol.”

İşte bugün ona biraz yakından bakmak istiyorum.
Ama yine önce bir not düşeyim:
Bu yazıda anlattıklarım benim kesin düşüncelerim değil.
Ben zaten felsefenin üretme kısmında değilim.
Tüketme ve anlamaya çalışma kısmındayım.

Bu yüzden bu yazıyı da öyle okumanı rica ediyorum.
Sanki başkalarının fikirlerini tarafsızca aktarıyormuşum gibi…
Ama elbette bazı yerlerde yoruma da kaçabilirim.

Hazırsan başlayalım.



Kendin ol.
Çok basit.
Çok sade.
Çok özgürlükçü.
Ama tam olarak ne demek?

Kendin olmak ne demek?

Çünkü şöyle bir çelişki var:
Bir yandan bize sürekli özgün olmamız gerektiği söyleniyor,
Ama öte yandan “özgünlük” dediğimiz şeyin ne kadar bize ait olduğunu gerçekten biliyor muyuz?

Daha açık sorayım:

Benim “ben” dediğim şey… ne kadar bana ait?
Ve eğer bana ait değilse, ben nasıl kendim olacağım?



İnsanın kimliği üzerine düşünen filozoflar, özellikle 20. yüzyılda bu konunun içine bayağı daldı.

Michel Foucault mesela…
Toplumun, normların, kurumların bireyi nasıl şekillendirdiğini anlatır.
Bize kimlik veren şeyin, özümüz değil, dışarıdan gelen baskılar olduğunu söyler.
Ve bu yüzden “kendin ol” demek, aslında “sistemin sana biçtiği kimliği içselleştir” demek bile olabilir.

Yani kendin olmak, belki de seni şekillendiren ideolojilere, reklamlara, kültür kodlarına “aynen devam” demektir.
Çünkü sen zaten çoktan şekillenmiş olabilirsin.
Farkında bile olmadan.


Bir de şu var:
Genetik yapı, aile, çevre, dil, coğrafya…
Bunlar sen doğmadan önce belirlenmişti.
Senin kontrolünde olmayan binlerce şey, seni sen yapan temelleri zaten kurmuştu.

Peki şimdi soralım:

Genetiği sen seçmedin.
Aileni sen seçmedin.
Kültürünü sen inşa etmedin.
O zaman, “ben buyum” demek ne kadar özgün bir şey?



Freud bu konuyu çok daha karanlık bir yerden anlatır.
Ona göre insanın asıl yöneticisi **bilinçdışı**dır.
Yani biz bir şeyi niye yaptığımızı bile çoğu zaman bilmiyoruz.
Zihnimizin asıl kaptanı, bizimle hiç konuşmayan bir gölge olabilir.

Senin “kendin olmak” için verdiğin birçok karar…
Aslında çocukken duyduğun bir sözün yankısı olabilir.
Bir utancın gölgesi, bir bastırmanın rövanşı.



O zaman başka bir soru soralım:

Biz, kendimiz olmaya çalışırken gerçekten özgür müyüz?
Yoksa “kendin ol” çağrısı, aslında sistemin daha fazla ürün üretmesi için icat ettiği bir pazarlama stratejisi mi?

Çünkü kendin olmak istiyorsan, sana şu da deniliyor:

* “Özgün kıyafetler giy.”
* “Benzersiz deneyimler yaşa.”
* “Yalnızca sana özel tatlar keşfet.”
* “Kendin gibi hisset.”

Ama bunların hepsi satın alınabilir ürünler haline geldiyse…
O zaman sen kimsin?
Sen mi karar veriyorsun, yoksa başkaları mı “senin gibi hissetmeni” sağlıyor?



Ve tabii ki şu çelişkiyi de hatırlatmadan geçmeyelim:

Bir insanın kendisi olması için — yani gerçekten özgürleşmesi için —
önce kim olmadığını fark etmesi gerekiyor.
Ama bu farkındalık bile… çoğu zaman başka birinin yardımıyla oluyor.

Belki de “kendin olmak”, sandığımız kadar doğal değil.
Belki de, kendini kurmak bir ömür sürüyor.
Ve belki de bu hiç bitmeyen bir süreç.


Yani kısaca…
Kendin olmak denen şey varsa bile, bu sabit bir şey değil.
Belki de her gün biraz daha “kendimize yaklaşma” çabası.
Ve belki de en dürüst tanımı bu:
Kendin olmak, kim olduğunu her gün yeniden sormaktır.
Cevaplardan çok, sorulara sahip çıkmaktır.
Ve bu soruları senin yerine kimsenin cevaplamasına izin vermemektir.


Yazının sonunda söylemek gerekirse…
Kendim olmak istiyorum evet.
Ama önce kendimin kim olduğunu anlamam gerek.

Belki de bu yolculuk — işte asıl özgürlük dediğimiz şey o.
Varacağımız yer değil.
Yolda “kim olmadığımızı” eleyerek gitmek.

SON YAZILAR